Jak liczyć ślad węglowy firmy? Metodologia, standardy i źródła danych
Ślad węglowy to całkowita ilość emisji gazów cieplarnianych, które powstają w wyniku działalności firmy. Obejmuje zarówno bezpośrednie emisje, jak i emisje pośrednie w całym łańcuchu dostaw. Wynik ten wyraża się zwykle w tonach ekwiwalentu dwutlenku węgla. Liczenie śladu węglowego organizacji staje się dziś obowiązkowe w kontekście regulacji takich jak Corporate Sustainability Reporting Directive, ale jego znaczenie wykracza daleko poza wymogi prawne.
Dlaczego firmy powinny liczyć swój ślad węglowy?
Firmy, które chcą prowadzić działalność zgodną ze zrównoważonym rozwojem, mogą dzięki obliczeniom lepiej określić poziom swoich emisji, zidentyfikować kluczowe źródła, zoptymalizować zużycie paliw i energii, a także zaplanować strategie redukcyjne.
Regularne monitorowanie emisji pozwala również zwiększyć efektywność energetyczną, ograniczyć koszty operacyjne oraz budować pozytywny wizerunek w oczach instytucji finansowych i klientów, którzy coraz częściej oczekują transparentności w raportowaniu informacji niefinansowych.
Jakie gazy cieplarniane wchodzą w skład śladu węglowego?
Do najważniejszych gazów cieplarnianych zaliczamy:
CO₂ (dwutlenek węgla) – powstaje głównie przy spalaniu paliw kopalnych w energetyce, przemyśle, transporcie oraz w procesach produkcyjnych.
CH₄ (metan) – emitowany podczas procesów rolniczych (hodowla bydła), gospodarki odpadami (składowiska), a także wydobycia gazu i węgla.
N₂O (podtlenek azotu) – powstaje głównie w wyniku stosowania nawozów w rolnictwie i niektórych procesów przemysłowych.
Warto podkreślić, że niektóre fluorowane gazy cieplarniane wykorzystywane w chłodnictwie i klimatyzacji, choć emitowane w mniejszych ilościach, mają bardzo wysoki potencjał cieplarniany i wpływają na globalne ocieplenie. Pełne ujęcie tych gazów jest niezbędne, aby obliczenie śladu węglowego dawało wiarygodny obraz wpływu firmy na środowisko naturalne.
Czym jest GHG Protocol (Greenhouse Gas Protocol) i jak dzieli emisje na zakresy?
Greenhouse Gas Protocol to międzynarodowy standard służący do obliczania śladu węglowego organizacji i raportowania emisji. Jego zastosowanie pozwala wprowadzić spójność w procesie obliczania emisji oraz w odniesieniu do globalnych norm raportowania, takich jak Global Reporting Initiative.
Co to jest zakres 3 w kalkulacji śladu węglowego organizacji?
Metodyka GHG Protocol dzieli emisje na trzy główne zakresy:
Scope 1 – obejmuje bezpośrednie emisje powstające w wyniku spalania paliw, w instalacjach stacjonarnych, samochodach należących do floty organizacji oraz podczas dojazdów pracowników i podróży służbowych pracowników.
Scope 2 – emisje pośrednie związane z zakupioną energią elektryczną, cieplną lub chłodniczą i może być obliczany zarówno metodą market-based, bazującą na rzeczywistych źródłach energii, jak i location-based, która opiera się na miksie energetycznym regionu.
Scope 3 – obejmuje pozostałe emisje pośrednie, powstające w całym łańcuchu dostaw, w tym w procesie produkcji surowców i produktów, świadczenia usług, transportu i dystrybucji, użytkowania produktów przez klientów oraz utylizacji odpadów.
Pełne ujęcie wszystkich trzech zakresów pozwala na dokładną ocenę wpływu firmy na środowisko i wskazuje obszary, w których można skutecznie ograniczać emisje.
Skąd w firmie brać dane potrzebne do obliczenia śladu węglowego?
Dokładność obliczeń śladu węglowego w dużej mierze zależy od tego, jakie dane zostaną zebrane w organizacji. W praktyce oznacza to współpracę pomiędzy różnymi działami firmy. Dział księgowości i finanse mogą dostarczyć faktury za energię elektryczną, paliwa czy zakupione produkty i usługi. Dział administracji lub HR posiada informacje o dojazdach pracowników i podróżach służbowych, a dział logistyki – dane o transporcie i dystrybucji.
Produkcja i utrzymanie ruchu dostarczą informacji o spalaniu paliw w instalacjach stacjonarnych czy zużyciu surowców. Ważne są także dane dotyczące odpadów produkcyjnych oraz pozostałych emisji pośrednich w łańcuchu dostaw.
Zgromadzenie tych informacji w jednym miejscu pozwala nie tylko obliczyć ślad węglowy organizacji, ale też wskazać, które obszary wymagają zwiększenia efektywności energetycznej i gdzie możliwe są realne redukcje emisji gazów cieplarnianych.
Jak liczyć emisje z energii elektrycznej – czym różni się metoda market-based od location-based?
Scope 2 obejmuje emisje wynikające z zużycia energii, które można obliczać dwoma metodami:
Market-based – opiera się na rzeczywistych źródłach energii, z których korzysta dana organizacja, w tym na kontraktach zakupowych na energię odnawialną, certyfikatach pochodzenia czy własnych instalacjach OZE. Pozwala ona pokazać działania podejmowane w celu ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i zwiększenia efektywności energetycznej.
Location-based – bierze pod uwagę średni miks energetyczny regionu lub kraju, w którym działa firma, niezależnie od jej indywidualnych wyborów zakupowych. W obliczaniu śladu węglowego organizacji zaleca się stosowanie obu metod jednocześnie, aby uzyskać pełniejszy obraz wpływu działalności na środowisko naturalne i globalne ocieplenie.
Stosowanie obu metod daje pełniejszy obraz: location-based pokazuje wpływ regionu, a market-based – faktyczne działania firmy w zakresie wyboru źródeł energii.
Dekarbonizacja krok po kroku: przepis na konkurencyjny i odporny biznes
Jak liczyć emisje w zakresie 3 (scope 3) i jakie są metody danych?
Scope 3 obejmuje wszystkie emisje pośrednie, które powstają w całym łańcuchu wartości firmy. Są to np. emisje powstające w procesach produkcji zakupionych towarów, transportu surowców, użytkowania sprzedanych produktów oraz utylizacji odpadów.
Aby obliczyć Scope 3, stosuje się trzy główne metody danych:
Supplier-specific – metoda ta polega na używaniu dokładnych danych dotyczących emisji pochodzących bezpośrednio od dostawcy. Oznacza to, że jeśli organizacja współpracuje z konkretnym dostawcą produktów lub usług, to bierze pod uwagę rzeczywiste dane o emisjach wygenerowanych w wyniku działalności tego dostawcy. Dane są bardziej precyzyjne, ponieważ pochodzą bezpośrednio od dostawców, którzy dostarczają rzeczywiste informacje o swoich emisjach. Wymaga jednak współpracy z dostawcami i pokonania trudności, jakie czasami występują podczas próby uzyskania danych.
Average data – metoda opiera się na uśrednionych danych dla danej branży lub kategorii produktów, które obejmują typowe emisje dla określonego sektora gospodarki. Zamiast korzystać z rzeczywistych danych od konkretnego dostawcy, używa się tu średnich wartości dla podobnych typów dostawców lub produktów. Dane są łatwiej dostępne i szybkie do uzyskania, jeśli brak dokładnych danych od dostawców. Są za razem mniej precyzyjne niż dane od dostawców, ponieważ opierają się na ogólnych wskaźnikach, a nie na rzeczywistych emisjach.
Spend-based – jest to metoda obliczania emisji w oparciu o kwoty wydane na zakup produktów lub usług. Szybka i łatwa do zastosowania, zwłaszcza gdy szczegółowe dane o emisjach nie są dostępne. Jest niestety o wiele mniej dokładna, ponieważ bazuje na uśrednionych wskaźnikach emisji na podstawie wydatków, co może prowadzić do przybliżonych szacunków.
Firmy często zaczynają od metod uproszczonych (average lub spend-based), a w miarę rozwijania systemu raportowania i pozyskiwania danych od dostawców przechodzą na bardziej precyzyjne podejście supplier-specific.
Z jakich baz danych i narzędzi można korzystać do obliczania emisji?
Do obliczania śladu węglowego wykorzystuje się szeroki zestaw międzynarodowych i krajowych baz danych, które zawierają wskaźniki emisji dla różnych sektorów gospodarki. Są to źródła powszechnie stosowane, możliwe do weryfikacji i uznawane za wiarygodne w skali globalnej. Dzięki nim organizacje mogą opierać swoje obliczenia na solidnych podstawach metodologicznych, zgodnych ze standardami raportowania.
Specjalistyczne narzędzia, takie jak Plan Be Eco, automatyzują proces zbierania i przeliczania danych. Platforma zapewnia, że właściwe wskaźniki emisyjności zostaną przypisane do konkretnych aktywności firmy, co eliminuje ryzyko błędów i rozwiewa wątpliwości związane z doborem odpowiednich wartości. Użytkownik nie musi martwić się o aktualizację danych ani śledzenie zmian w metodykach – system robi to automatycznie. Dzięki temu raportowanie jest nie tylko zgodne z regulacjami ESG i unijnymi wytycznymi, takimi jak dyrektywa CSRD, ale również praktyczne i przejrzyste dla całej organizacji.
Od czego zależy dokładność obliczeń śladu węglowego?
Warto podkreślić, że dokładność wyników w dużej mierze zależy od jakości danych wprowadzanych przez firmę. Im bardziej szczegółowe i rzetelne informacje o zużyciu paliw, energii elektrycznej, podróżach służbowych pracowników, dojazdach pracowników, emisjach z instalacji stacjonarnych oraz całym łańcuchu dostaw zostaną uwzględnione, tym bardziej wiarygodny będzie raport.
Organizacje, które inwestują w pozyskiwanie danych supplier-specific, mogą rzetelnie ocenić pozostałe emisje pośrednie i planować strategie redukcyjne oraz modyfikacje w zarządzaniu flotą organizacji, energią i odpadami produkcyjnymi. W efekcie możliwe jest realne zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych i zwiększenie efektywności energetycznej w całej firmie.
Kalkulator ESG i narzędzia do raportowania: jak uprościć przygotowanie raportu zgodnego z dyrektywą CSRD w 2025?
Jakie są największe wyzwania w liczeniu śladu węglowego?
Największe wyzwania w obliczaniu śladu węglowego dotyczą przede wszystkim pozyskania rzetelnych danych od dostawców, kompleksowego ujęcia całego łańcucha wartości oraz rozdzielenia emisji bezpośrednich od pośrednich. Firmy często mają trudności z dokładnym oszacowaniem emisji związanych z dojazdami pracowników, podróżami służbowymi czy zużyciem energii elektrycznej w instalacjach stacjonarnych.
W praktyce warto rozpocząć od prostszych metod obliczania, takich jak average data czy spend-based, a następnie systematycznie przechodzić do dokładniejszych danych supplier-specific, wdrażając przy tym procesy monitorowania emisji w określonym czasie i raportowania w ramach strategii ESG.
Jak krok po kroku zacząć liczyć emisje gazów cieplarnianych w firmie?
Pierwszym krokiem w obliczeniu śladu węglowego jest zidentyfikowanie wszystkich źródeł emisji, zarówno bezpośrednich, jak i pośrednich, w całym łańcuchu dostaw. Następnie należy zastosować metodykę GHG Protocol, przypisując emisje do odpowiednich zakresów i wybierając metody danych odpowiednie dla Twojej firmy.
Kolejnym etapem jest zebranie danych i ich systematyczna analiza w określonym czasie, co pozwala zidentyfikować główne źródła emisji gazów cieplarnianych i wyznaczyć cele redukcyjne. Na podstawie wyników obliczeń organizacja może wdrożyć działania mające na celu ograniczenie spalania paliw, optymalizację zużycia energii elektrycznej, poprawę efektywności energetycznej w instalacjach stacjonarnych oraz lepsze zarządzanie odpadami produkcyjnymi.
Dzięki temu obliczanie śladu węglowego staje się nie tylko obowiązkiem raportowym, ale także narzędziem realnego wsparcia dla neutralności klimatycznej i zrównoważonego rozwoju.
